Chyba ka??dy zgodzi si�? z tym, ??e nasze dzieci czeka wiele wyzwa??, trudno??ci i stresuj�?cych sytuacji. Rywalizacja najpierw w szkole, a potem na rynku pracy; po??piech i brak czasu na relaks; obawy o przysz??o??�?; konieczno??�? sprostania licznym cz�?sto wzajemnie wykluczaj�?cym si�? oczekiwaniom; praca pod presj�? stresu — ka??dy z nas w mniejszym lub wi�?kszym stopniu do??wiadcza tego wszystkiego.

Nasze dzieci najprawdopodobniej b�?d�? ??y??y w podobnie nie??atwych warunkach. Dlatego, jako troskliwi rodzice i wychowawcy, cz�?sto zastanawiamy si�?, co jeszcze mo??emy dla nich zrobi�?, ??eby wyros??y na aktywnych, szcz�???liwych, odnosz�?cych sukcesy doros??ych. Chcemy uodporni�? je na stres, nauczy�? efektywnego motywowania si�? i zaszczepi�? w nich wiar�? w siebie.

Obserwujemy nasze dzieci w ró??nych, nierzadko bardzo trudnych sytuacjach i wielokrotnie widzimy, jak fantastycznie sobie z nimi radz�?. Jeste??my ??wiadkami ich mniejszych i wi�?kszych sukcesów. Nasze dzieci tak cz�?sto potrafi�? zachowa�? si�? odwa??nie, wspania??omy??lnie, m�?drze, krótko mówi�?c po prostu wspaniale! Nic dziwnego, ??e czujemy dum�? i zadowolenie z ich osi�?gni�?�?.

Równocze??nie u wielu rodziców pojawiaj�? si�? rozmaite w�?tpliwo??ci zwi�?zane z wyra??aniem tych uczu�?. Czy chwal�?c nasze dziecko nie sprawimy, ??e spocznie na laurach i przestanie si�? stara�?? Czy zbyt zdawkowa i trywialna pochwa??a nie odniesie skutku odwrotnego do zamierzonego? Czy mo??na chwali�? zbyt cz�?sto i za du??o? Jaki to ma w??a??ciwie wp??yw na smoocen�? dziecka?

Osobi??cie zach�?cam Pa??stwa do tego, ??eby chwali�? swoje dzieci jak najcz�???ciej. Pochwa??a, o ile jest m�?dra, szczera i wyp??ywa z rzeczywistej znajomo??ci danego dziecka, jest rewelacyjn�? metod�? wychowawcz�?! Dostarcza chwalonemu informacji zwrotnych na temat naszych oczekiwa??, buduje u niego wysok�? samoocen�? oraz motywuje go do dalszych stara??.

Jednak pochwa??a, jak ka??de narz�?dzie, mo??e by�? u??ywane lepiej lub gorzej. Chcia??abym podzieli�? si�? z Pa??stwem kilkoma praktycznymi wskazówkami dotycz�?cymi tego, jak wykorzystywa�? to bardzo pomocne narz�?dzie tak, aby rzeczywi??cie zainspirowa??o ono dzieci do dalszych wysi??ków oraz pozwoli??o im si�? cieszy�? wysok�? i równocze??nie adekwatn�? samoocen�?.

Pochwa??a czynów nie osoby

Podobnie jak w przypadku konstruktywnej krytyki, konstruktywna pochwa??a powinna koncentrowa�? si�? na konkretnym zachowaniu dziecka, nie jego ca??o??ciowej ocenie. Zamiast powiedzie�? np.: „by??a?? dzisiaj bardzo grzeczna, dobra z ciebie córka”, lepiej uj�?�? to tak: „fajnie, ??e sprz�?tn�???a?? pokój i odrobi??a?? lekcje zaraz po powrocie ze szko??y. Podoba mi si�?, ??e traktujesz powa??nie swoje obowi�?zki”. Dlaczego? Ten drugi typ pochwa??y jest bardziej konkretny i sprecyzowany. Dostarcza dzieciom znacznie wi�?cej informacji na temat tego, czego w??a??ciwie oczekuj�? od nich rodzice. Ale to nie wszystko. O wiele wa??niejsze jest to, ??e pozytywna ca??o??ciowa ocena dziecka nie powinna by�? nagrod�? za dobre zachowanie! Dzieci maj�? prawo wiedzie�?, ??e dla swoich rodziców zawsze b�?d�? dobrymi córkami czy synami – tak??e wtedy, kiedy naba??agani�? lub zaniedbaj�? prac�? domow�?.

Licz�? si�? szczegó??y

Zdanie: ??adny rysunek, kochanie, a teraz id?? si�? pobawi�? pojawia si�? w wielu anegdotach o niezbyt szczerych, cho�? pewnie pe??nych dobrej woli rodzicach. W mojej ulubionej historyjce mama, która wyg??asza??a t�? mocno zdawkow�? pochwa??�?, trzyma??a rysunek synka do góry nogami. W tego typu lakonicznych pochwa??ach jest co?? odrobink�? lekcewa??�?cego – i nawet bardzo ma??e dziecko potrafi wyczu�?, ??e rodzice nie do ko??ca traktuj�? je serio. Trudno ??eby poczu??o si�? zmotywowane po us??yszeniu tak ogólnikowego i zdawkowego komunikatu. Znacznie bardziej motywuj�?ca dla dziecka b�?dzie d??u??sza rozmowa o jego sukcesach i osi�?gni�?ciach. Warto zadawa�? dzieciom pytania: jaki efekt chcia??y osi�?gn�?�?, co sprawi??o im najwi�?kszy k??opot, co im samym najbardziej si�? podoba we w??asnej pracy. Szczere zainteresowanie okazane przez rodzica b�?dzie dla dziecka fantastyczn�? nagrod�? i zach�?t�? do dalszych stara??!

??wiat nie ko??czy si�? na szkole i osi�?gni�?ciach sportowych

W swojej pracy nie spotka??am jeszcze ani jednego dziecka, o którym nie potrafi??abym powiedzie�? czego?? pozytywnego. Trafia??am na dzieci o przeci�?tnych wynikach w nauce, ale du??ych zdolno??ciach przywódczych lub znacznej dojrza??o??ci emocjonalnej. Cz�???�? moich podopiecznych charakteryzowa??a kreatywno??�? i innowacyjne podej??cie do rozwi�?zywania problemów. Jeszcze inne dzieci by??y prawdziwymi ekspertami w dziedzinie swoich zainteresowa??. Nie wszyscy moi uczniowie mieli bardzo wysok�? ??redni�? ocen, ale wszystkich cechowa?? potencja??, który przy odpowiednich staraniach mo??e doprowadzi�? do znalezienia przez nich satysfakcjonuj�?cej pracy i odniesienia licznych sukcesów. Niestety wielu m??odych ludzi nie zdaje sobie sprawy ze swoich mocnych stron, poniewa?? nie s�? za nie nagradzani czy chwaleni. Zamiast inwestowa�? w to, w czym rzeczywi??cie s�? dobrzy, trac�? czas na porównywanie si�? z innymi i frustracj�?. Dlatego warto doceni�? u swojego dziecka nie tylko w�?sko rozumiane osi�?gni�?cia szkolne, ale te?? interesuj�?ce hobby, ??yw�? wyobra??ni�? czy talent do pokierowania dzia??aniami kolegów.

Rywalizacja z samym sob�?

Dzieci w wieku szkolnym maj�? spontaniczn�? sk??onno??�? do rywalizacji i porównywania si�? mi�?dzy sob�? — najnudniejsze �?wiczenie zmieni si�? w ekscytuj�?c�? zabaw�?, je??eli wprowadzi si�? do niego element gry i rywalizacji. Jest kwesti�? dyskusyjn�?, czy ta motywacja stanowi ewolucyjne dziedzictwo naszego gatunku, czy jest raczej wynikiem tego, jak funkcjonuje wspó??czesna szko??a. Na pewno umiarkowana sk??onno??�? do rywalizacji jest czym??, co przydaje si�? w doros??ym ??yciu.

Warto jednak pokaza�? dzieciom tak??e inn�? perspektyw�?, która pozwoli im na nabranie odrobiny zdrowego dystansu do ci�?g??ych porówna?? z otoczeniem. Jak wiadomo chocia??by z Dezyderaty ocenianie siebie na tle innych bywa zwodnicze, bowiem zawsze trafimy i na lepszych i na gorszych od siebie — ogólna samoocena jest wi�?c kwesti�? wzgl�?dn�? i staje si�? podatna na liczne wahania w zale??no??ci od towarzystwa, z jakim przestajemy (lub w jakim przebywamy).

Mo??e rzeczywi??cie wi�?cej sensu ma porównywanie swoich obecnych wyników z w??asnymi osi�?gni�?ciami z przesz??o??ci? Samoocena oparta na w??asnych post�?pach b�?dzie o wiele bardziej rzetelna i niezale??na od przypadkowych czynników. Ponadto taki rodzaj porówna?? motywuje nas do nieustannego samodoskonalenia si�?. Dlatego warto chwali�? dzieci za osi�?gni�?te post�?py, nawet niewielkie. Co jaki?? czas mo??na te?? przypomnie�? dzieciom, jak bardzo rozwin�???y si�? w ci�?gu kilku minionych miesi�?cy. Dobrym pomys??em jest równie?? zach�?canie dziecka do stawiania sobie realistycznych celów w oparciu o obserwacj�? w??asnej pracy. Takie post�?powanie ma jeszcze jedn�? dodatkow�? zalet�?: uczy, ??e sukces jest czym??, co przychodzi stopniowo, w wyniku ci�?g??ych stara??.

Za wysi??ek nale??y si�? pochwa??a

To rodzice najlepiej znaj�? swoje dzieci. Doskonale wiedz�?, co przychodzi ich córkom i synom z ??atwo??ci�?, a co wymaga od nich znacznego wysi??ku. Warto wzi�?�? pod uwag�? t�? wiedz�? przy pochwa??ach. Czasami sam trud, starania i ryzyko zwi�?zane z wyj??ciem ze strefy komfortu zas??uguje na du??y szacunek, nawet je??li pocz�?tkowy rezultat nie jest oszo??amiaj�?cy. Jak pochwali�? takie zachowanie nie ok??amuj�?c równocze??nie dziecka? Najlepiej powiedzie�? co?? w rodzaju: „Podziwiam twoj�? determinacj�?. Widz�?, ??e si�? bardzo stara??e??. Doceniam to, ile w??o??y??a?? w to pracy”. Mo??na te?? podkre??li�?, ??e na pewno dalsze starania przynios�? lepsze wyniki.

Karolina Bidzi??ska – psycholog i trener technik skutecznego uczenia si�?